Samozatrudniony – czyli kto?

Kim jest samozatrudniony? Wszyscy mówią o samozatrudnieniu, ale czy wiemy dokładnie, co to znaczy? Odpowiedź na to pytanie wcale nie jest prosta.

Nie istnieje jedna, spójna definicja samozatrudnienia. Samozatrudnienie jest powszechnie rozumiane jako praca na własny rachunek. Ale określenie „na własny rachunek” też jest nieprecyzyjne.

Główny Urząd Statystyczny nie podaje liczby samozatrudnionych, ale podaje liczbę osób pracujących na własny rachunek (w tłumaczeniu angielskim ta grupa wg. GUS to „self-employed” czyli samozatrudnieni). W 2014 r. było takich osób 2896 tys., w tym 655 tys. pracodawców.

Samo pojęcie „samozatrudnieni” pojawia się w publikacjach GUS dwukrotnie: w Monitoringu rynku pracy z 10.01.2014 oraz w Wybranych zagadnieniach rynku pracy z 6.02.2015 r. W publikacjach tych GUS oszacował liczbę osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które nie zatrudniały pracowników na podstawie stosunku pracy (tzw. samozatrudnieni). Wg tych publikacji zarówno w roku 2012, jak i 2013 było takich osób 1,1 mln.

Wg OECD w Polsce w 2012 roku aż 22,4% wszystkich pracujących było samozatrudnionych. To bardzo dużo, dużo więcej niż podaje GUS. Przyjmując w przybliżeniu liczbę pracujących na 15,5 mln osób – samozatrudnionych wg OECD było aż 3,4 mln osób.

To ilu jest samozatrudnionych: ponad 3 mln czy 1,1 mln? Kim jest samozatrudniony?

Wszystko zależy od definicji!

Czy przedsiębiorca, który zatrudnia innych jest samozatrudniony? Przecież zatrudnia także siebie. Więc może tak. Czy osoba prowadząca indywidualne gospodarstwo rolne to samozatrudniony? A co z osobami, które pracują na umowę o dzieło? Jeśli mają wielu zleceniodawców i sprzedają im swoje usługi – czym różnią się od prowadzących działalność gospodarczą i sprzedających usługi na fakturę? A co z członkami spółdzielni – są samozatrudnieni? A pomagający nieodpłatnie członkowie rodzin? Przecież tez pracują i korzystają z dochodu rodziny (np. w rodzinnej firmie).

To wcale nie koniec trudności. I pytań. Bo np. czy osoba, która prowadzi działalność gospodarczą i nikogo nie zatrudnia, bo pracuje dla dużej korporacji i ma z nią podpisaną stałą umowę o współpracę – to samozatrudniony? Czy może jednak pracownik najemny?

Czy te pytania mają jakiekolwiek znaczenie? Proszę zobaczyć, że mają. Poniżej liczba samozatrudnionych w Polsce w 2014 roku przy różnych definicjach:

Liczba samozatrudnionych w Polsce w 2014 r. przy różnych definicjach samozatrudnienia

Definicja samozatrudnienia:	źródło definicji	liczba samo-zatrudnionych (w tys.)		% ogółu pracujących
- Pracujący na własny rachunek, zatrudniający lub nie zatrudniający pracowników, prowadzący własne gospodarstwa rolne oraz członkowie spółdzielni i pomagający nieodpłatnie członkowie rodzin.	Eurostat, OECD	3405		21,3
- Pracujący na własny rachunek, zatrudniający lub nie zatrudniający pracowników, prowadzący własne gospodarstwa rolne. Bez pomagających nieodpłatnie członków rodzin.	GUS -BAEL	2927		18,3
- Pracujący na własny rachunek, nie zatrudniający pracowników, prowadzący własne gospodarstwa rolne. Bez pomagających nieodpłatnie członków rodzin i pracodawców.	Eurostat, GUS	2282		14,2
- Prowadzący własną działalność gospodarczą poza rolnictwem,  nie zatrudniający pracowników. Bez pomagających nieodpłatnie członków rodzin i pracodawców oraz prowadzących własne gospodarstwo rolne.	GUS - Monitoring rynku pracy	1117		6,9

Źródło: Aktywność ekonomiczna ludności Polski IV kwartał 2014 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2015, obliczenia własne.

Wielu problemów przedstawionych powyżej definicje samozatrudnienia w ogóle nie uwzględniają. Nie jest możliwe np. wyodrębnienie grupy samozatrudnionych prowadzących działalność gospodarczą a pracujących na zasadzie współpracy dla jednego podmiotu. Nie jest też możliwe wskazanie grupy freelancerów – czyli pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych.  

Świat sie zmienia. Rynek pracy sie zmienia. Statystyka za nim nie nadąża.